Het domein Hengelhoef (Houthalen-Helchteren, Genk) vormt een echt begrip in Belgisch Limburg. Bekend, maar ook een beetje berucht, omdat de Belgische staat in 2000 een deel van het vakantiedorp kocht (van het christelijk ziekenfonds) om er asielzoekers in onder te brengen. De commotie die daarop volgde, zorgde er voor dat het plan snel werd afgevoerd. De infrastructuur is ondertussen weer verkocht aan een vakantiemaker.
Vlakbij het vakantiedorp ligt 125 hectare natuur waar de natuurvereniging Limburgs Landschap vzw zich over ontfermt. Het gebied bestaat voornamelijk uit naaldbossen die dateren uit de periode 1780-1830 en al jaren een uniek wandelgebied vormen. Wie Hengelhoef anno 2009 bezoekt, kan bovendien behoorlijk wat extra’s verwachten, want Limburgs Landschap vzw is druk in de weer om de natuur meer kansen te bieden en de bezoeker te verwennen. Om de hoek van je verblijf Gagel 8 ligt het infopunt van Limburgs Landschap vzw waar een kleine en grote wandeling starten. Gemakkelijker kan het niet!
Het Kempens hoevetje in vakwerkbouw dat ooit dienst deed als boswachterswoning, werd opgeknapt met milieuvriendelijke materialen en respect voor de bouwstijl. Het is de bedoeling dat jong en oud hier terecht kunnen voor informatie over de omliggende natuur en heide in het bijzonder. Een fikse wandeling is evenwel de beste manier om het domein te verkennen.

Plaats voor loofbos.
Zoals gezegd overheersen naaldbomen Hengelhoef. Dit weerspiegelt zich onder meer in een typische vogelbevolking met soorten als de bosuil, zwarte mees, kuifmees en goudhaantje. Ze hebben een uitgesproken voorkeur voor naaldhout, net als de kruisbek trouwens, die met zijn speciaal gevormde snavel perfect is uitgerust om de voedzame zaadjes uit dennenappels te peuteren.Tussen de naaldbomen duiken ook loofbomen op. Zo vindt er een verbeuking plaats, wat wil zeggen dat er jonge beuken opschieten die niet werden aangeplant. Het is de bedoeling om dit natuurlijk proces zijn gang te laten gaan en het hele boscomplex, geholpen door doordachte kappingen, te laten evolueren tot drie bostypes: beukenbos, eiken-berkenbos en jong dennenbos. Hierbij moet niet alles netjes opgeruimd worden. Dood hout mag blijven liggen of zelfs staan. Dat komt allerlei ongewervelden en zwammen ten goede die het van dood hout moeten hebben.

Historische bagage.
Over zwammen gesproken: Hengelhoef prijkt bovenaan in de lijst van interessante plekken voor paddenstoelen en dit heeft alles met het oud bosverleden te maken. Een rijkdom aan paddenstoelen wijst op een uitgebreid netwerk van zwamdraden dat lang ongestoord bleef. De kleurige en grillige vormen die we zien en kennen van wandelingen, vertegenwoordigen immers gewoon een vruchtlichaam. De echte zwam leeft en groeit ondergronds als een kluwen van draden. In Hengelhoef komen bovenop >het eerder ongestoord karakter= nog enkele bijzondere biotopen voor, wat de weelde aan paddenstoelen alleen maar vergroot. En daar zitten originele exemplaren tussen als het beekmijterje. Dit zwammetje duikt vanaf maart tot mei met duizenden op- in de beek. Het groeit op bladeren in zuiver bronwater dat door arme zandgrond stroomt.

Natte voeten.
Water vindt u in Hengelhoef in overvloed. Zo is er de Roosterbeek, die het gebied van zuidwest naar noordoost doorkruist. Ze creëert een moerassige toestand waar nauwelijks door te komen is. Om dit op te lossen, kwam er een 150 meter lang plankenpad in FSC-gelabeld hout. FSC staat voor Forest Stewardship Council of raad voor goed bosbeheer en vertegenwoordigt een instantie die er op toe ziet dat hout op een duurzame manier wordt gewonnen. Werken aan de Roosterbeek en de aanleg van riolering zorgden voor nog meer nattigheid. Hierdoor kon men een aantal graslanden in de vallei niet meer maaien, waardoor de oorspronkelijke begroeiing met dotterbloem, veldrus, bosbies en kleinbloemige basterdwederik plaatsmaakte voor een natte ruigte met soorten als kattenstaart en rietgras. Limburgs Landschap vzw wil deze graslanden in hun oude glorie herstellen. Maar daarvoor moeten de bestaande sloten eerst opgeschoond worden, zodat het teveel aan water wegstroomt en de maaimachines hun werk kunnen doen.

Graven in het verleden.
Behalve het stromend water van de Roosterbeek en de drassige gronden in haar vallei, omvat het domein ook enkele indrukwekkende waterpartijen. Ze danken hun ontstaan aan twee historische factoren. De oudste plassen zijn wellicht het werk van de Norbertijnen. Zij groeven stukken broekland uit tot vijvers om er vis te kweken. Meer recent kwamen er vijvers (lees: bezinkingsbekkens) bij ten behoeve van de mijnindustrie. Limburgs Landschap vzw beheert slechts één plas, maar heeft er grootste plannen voor. Het is de bedoeling om het artificieel karakter om te buigen door de rand te verbreden en geleidelijk af te schuinen. Zo kan er een mooie oevervegetatie tot ontwikkeling komen, die tegelijkertijd interessant is als broedplaats voor water- en rietvogels.

Hoog en droog.
Evenwijdig met de Roosterbeek loopt een smalle duinenrij die ongeveer vijf meter boven de omgeving uitsteekt. Zichtbaar is het hoogteverschil door de bebossing nauwelijks, voelen doe je het uiteraard wel! Landduinen zijn ontstaan doordat de wind tijdens droge perioden zand uit drooggevallen beek- of rivierbeddingen wegblies en een eind verder weer ophoopte. Buiten de gordel vallen er in Hengelhoef nog her en der (beboste) landduintjes te ontdekken. Zij geven Hengelhoef zonder twijfel een bonus: reliëf en de mogelijkheid om aan heideontwikkeling te doen. Geen grote oppervlakten, maar met de nabijgelegen, uitgestrekte heiden van De Teut en Ten Haagdoornheide (beide Vlaamse natuurreservaten) hoeft dat ook niet. Van zodra bomen verdwijnen, ontstaan zandige, schrale open plekken met een zeer warm microklimaat. Ideaal voor droge heide en zijn typische bewoners: vlinders, sprinkhanen, levendbarende hagedis en wie weet de nachtzwaluw.

Devotie.
"Zo'n duintop ligt ook dichter bij God" moeten Baron Fernand de Beeckman de Vieusart en zijn vrouw Emilie Wittouck gedacht hebben, toen ze rond 1930 een kapel lieten optrekken op een verhevenheid ten zuiden van de vijverpartij. De "Boskapel van Hengelhoef" werd opgedragen aan de Moeder Gods en boven de deur prijkt een houten beeld van Onze-Lieve-Vrouw met Kind. Emilie Wittouck was een telg van de familie die Hengelhoef na 1794 verwierf. Daarvoor had Hengelhoef, toen gekend als Hengelo, eeuwen deel uitgemaakt van de goederen van de Norbertijnenabdij van Floreffe. Van de middeleeuwse gebouwen is niets overgebleven ten gevolge van een brand rond 1900. Het huidige kasteel, Château Engelhof, werd in 1903 opgetrokken door baron Fernand en zijn echtgenote. Het wapenschild van de bouwheren bevindt zich boven de toegangspoort van de boerderij naast het kasteeltje.

Godvruchtig.
Hengelhoef wist ten tijde van de Norbertijnen niet uit te groeien tot een zelfstandige abdij, in tegenstelling tot Postel (een andere vestiging van Floreffe). Toch vinden we op het terrein nog heel wat linken naar de kloosterlingen, die een vroom en nijver bestaan hebben geleid. De tien hectare hoogstamboomgaard met appel- en perenbomen, pruimelaars en kerselaars in de buurt van het bezoekerscentrum bijvoorbeeld! Er bestaan aanwijzingen dat de kloosterlingen fruitbomen hebben geplant in de omgeving van de abdijhoeve. Om het grasland tussen de bomen kort te houden, wordt dan weer een beroep gedaan op paarden en schapen, opnieuw een schakel met het verleden. Vee was immers onmisbaar omdat men met hun mest de arme Kempen-grond kon verrijken en graan en andere gewassen telen. De aanwezige bijenkorven houden eveneens de herinnering in ere aan een tijd toen honing zowat het enige middel was om spijs en drank te zoeten.

Welkom.
Waar de monniken ooit in stilte werkten, is de rust - zeker voor 125 hectare - opnieuw weergekeerd. Dit betekent niet dat er niets meer kan of mag. Nee, de natuur die Limburgs Landschap vzw beheert, wordt op een doordachte manier opengesteld. Bovendien is er plaats voor medegebruik. Dit kan door hengelaars toe te laten of door de verkoop van hout of vlees van een grote grazer. Zo krijgt de natuur van Hengelhoef een sociale en economische meerwaarde en een duurzame plaats in de samenleving.
U vindt het natuurgebied Hengelhoef en onze vakantiewoning Gagel 8 vlakbij afrit 30 van de E314 (Park Midden-Limburg). Naast de Donderslagweg (N726) duidt een bord van Limburgs Landschap precies aan waar u moet zijn